นวัตกรรมบำบัดรักษาผู้ที่เป็นโรคบวมน้ำเหลือง

          โรคบวมน้ำเหลือง คือ ภาวะที่มีน้ำเหลืองคั่งค้าง ร่วมกับการขยายตัวและแพร่พันธุ์ของหลอดน้ำเหลือง ซึ่งเกิดบ่อยในบริเวณแขน ขา ใบหน้า หน้าท้อง  เต้านม สะโพก และถุงอัณฑะ โรคนี้มักเกิดในผู้ป่วยเคยได้รับการผ่าตัดรักษามะเร็งปากมดลูก มะเร็งเต้านม ควบคู่กับการฉายรังสี ซึ่งแพทย์จำเป็นจะต้องตัดต่อมน้ำเหลืองทิ้ง รวมทั้งการรับประทานอาหารแสลง ซึ่งมีผลกระตุ้นการบวมของน้ำเหลืองเพิ่มขึ้น น้ำเหลืองไม่ดี น้ำเหลืองเสีย                                     

                                                                                      

อาการและอาการแสดงในระยะของการเกิดโรค  แบ่งออกเป็น 4 ระยะ คือ

     ระยะ 0 หลอดน้ำเหลืองมีความเสียหายแล้ว แต่ไม่สำแดงอาการ                                            

     ระยะ 1 บวมชั่วคืน แบบมีกดบุ๋ม คือเช้ามาก็หายบวมหรือเหลือเพียงเล็กน้อย     

     ระยะ 2 บวมตลอด ที่เคยกดบุ๋มจะแน่นขึ้นตึงขึ้น และหนังจะค่อยๆแข็งเป็นพังผืดสะสมใต้ผิว

     ระยะ 3 บวมเท้าช้าง แข็งมาก

ระดับความรุนแรงอาการบวมน้ำเหลือง    

     ระดับ 1   วัดเส้นรอบวงได้โตกว่าข้างที่ปกติ ภายใน 4 ชม. อาจบวมเฉพาะแขนหรือขาท่อนปลาย 

     ระดับ 2   เส้นรอบวงโตขึ้นกว่า 4 ซม. แต่ไม่เกิน 6 ชม. บวมตลอดแขนหรือขา มีการอักเสบของใต้ผิวหนังเป็นครั้งคราว

     ระดับ 3ก เส้นรอบวงใหญ่กว่าอีกข้างเกิน 6 ซม. ไปแล้วอักเสบบ่อยผิวหนังเสื่อม นิ้วอ้วน น้ำเหลืองซึมตามร่องนิ้ว

     ระดับ 3ข รุนแรงแบบ 3ก แต่บวมลามไปยังขาอีกข้าง

     ระดับ 4   ระดับความรุนแรงสูงสุด บวมเป็นมัด เป็นก้อน ผิวสีคล้ำจนดูสกปรก หนังแข็ง และสาก ขึ้นหูดชุดดอกกะหล่ำ มีน้ำเหลืองเยิ้ม

          วิธีการบำบัดแบบเศรษฐกิจพอเพียง เป็นการรักษาภาวะบวมในโรคบวมน้ำเหลืองให้หายได้โดยวิธีการบำบัดแบบขันชะเนาะ  ซึ่งคิดค้นโดย นพ.ดร.วิชัย เอกทักษิณ และคณะ ภาควิชาอายุรศาสตร์เขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งจะต้องปฎิบัติร่วมกับการทำอุณหภูมิบำบัด คือ ประคบเย็น ระงับไข้ ลดอักเสบ สลายคัน และโภชนาบำบัด คือ เว้นของแสลงและรับประทานอาหารมังสวิรัติ นอกจากนี้สามารถทำการบำบัดอื่นเสริมได้ เช่น หัตถาบำบัดซึ่งเป็นการนวดใต้ผิวหนัง วาโยบำบัดโดยการใช้ถุงลมบีบนวดน้ำเหลือง และธาราบำบัด ซึ่งเป็นการใช้แรงดันและอุณหภูมิน้ำ วิธีนี้ใช้เวลาในการรักษาน้อยแต่มีประสิทธิภาพ ปฏิบัติไม่ซับซ้อน ไม่ต้องใช้ยา หรือผ่าตัด         

          วิธีการบำบัดโดยการขันชะเนาะที่นิยมใช้กันมากที่สุด คือ วิธีขันชะเนาะคู่ อุปกรณ์ที่ใช้จะตัดเย็บด้วยผ้ายีนส์หนา ประกอบด้วยชะเนาะตัวผู้และตัวเมียพันไขว้สวนหากัน ปลายในเกาะติดกันได้ด้วยแถบตีนตุ๊กแก ปลายนอกขมวดปมได้ด้วย มีห่วงสำหรับสอดไม้ขันเกลียว

การขันชะเนาะเป็นวิธีการเปลี่ยนแรงขันเกลียวให้เป็นแรงโอบรัดในแนวรอบแกน ซึ่งอุปกรณ์ขันชะเนาะถูกประดิษฐ์ขึ้นให้สามารถสร้างแรงบีบอัดที่สามารถปรับควบคุมได้ตามรอบที่ขึ้นเกลียว ทำให้มีประสิทธิภาพสูงสุดเพื่อรีดไล่น้ำเหลือง โดยการจัดชะเนาะให้ลดหลั่นแรงดันจากมากไปหาน้อยจากปลายแขนหรือขามาหาโคน ประมาณ 80-50 มม.ปรอท หมุนเกลียวขันชะเนาะค้างไว้นาน 15 นาที และคลายเกลียวพักไว้นาน 5 นาที ทำสลับกันเช่นนี้ประมาณ วันละ 10-15 รอบ ภายหลังเสร็จจากการขันชะเนาะทุกครั้งให้ใช้ประคบเย็น ขา แขน บริเวณที่ถูกแรงขันชะเนาะบีบรัด บำบัดเป็นเวลา 3-6 เดือน เหมาะสำหรับขาที่บวมมาก ไม้หมุนคานงัด ใส่แรงได้ง่าย        

          ส่วนการขันชะเนาะอีกวิธีคือ ชะเนาะแบบร้อยเชือก มีการเจาะรู ตอกตาไก่ ใส่เชือก คล้ายเชือกผูกรองเท้าดึงให้ตึงแล้วล็อคเข้าที่ได้โดยใช้ท่อพีวีซี เหมาะสำหรับแขนและขา ปฏิบัติได้แม้ใช้มือข้างเดียว

ผลที่ได้จากการขันชะเนาะแขน

 ผลที่ได้จากการขันชะเนาะขา

แหล่งอ้างอิง

ณัฏฐ์ ตุ้มภู่. (19 มกราคม 2553). “โรคประหลาด” แต่หายได้โดยไม่ต้องพึ่งยา. สืบค้น 
           จาก http://www.thaihealth.or.th/Content/21576-"โรคประหลาด"%20แต่หายได้โดย
           ไม่ต้องพึ่งยา.html. สืบค้นวันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2559 

ทีมวิจัยการรักษาโรคบวมน้ำเหลืองจากคณะเวชศาสตร์เขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล.  

           (2555). นวัตกรรมการบำบัดรักษาโรคบวมน้ำเหลืองโดยวิธีภูษาบำบัดขันชะเนาะลดบวม

           จากองค์ความรู้มูลฐานสู่การพัฒนากระบวนการศึกษา และการประยุกต์เพื่อการรักษา. สืบค้น

         จาก www.thaicam.go.thindex.phpoption=com_attachments&task=download

          &id=436. สืบค้นวันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2559 

นางสาวนฤมล  จันทร์วิเมลือง ,และ นพ.ดร.วิชัย  เอกทักษิณ. ม.ป.ป. วิธีขันชะเนาะลดบวม 
           (Twisting  Tourniquet Technique). สืบค้นจาก http://www.lymphedemathailand.
           com/268750/วิธีขันชะเนาะลดบวม-twisting-tourniquet-technique. สืบค้นวันที่ 21 
          กุมภาพันธ์ 2559 

เดลินิวส์.  (27  มิถุนายน  2553). “นวัตกรรมไทย ภูษาบำบัด”. สืบค้นจาก http://110.164.68.
           234/news_raja/index.php?mode=topicshow&tp_id=4965. สืบค้นวันที่ 21
           กุมภาพันธ์ 2559 

โลกวันนี้. (25 มกราคม 2553). “บวมน้ำเหลือง” รักษาได้. สืบค้นจาก             
            http://www.lymphedema-thailand.com/14513617/หนังสือพิมพ์โลกวันนี้.  สืบค้นวัน
            ที่ 21 กุมภาพันธ์ 2559 

จัดทำและเรียบเรียงโดย : นางสาววิภาดา สรรพศรี  

วันที่จัดทำ : 10 มีนาคม 2559