Intravenous Pyelography ตรวจไตด้วยสี

Intravenous Pyelography (IVP) คือการตรวจไตและทางเดินปัสสาวะโดยการฉีดสี มีประโยชน์อย่างยิ่งในการวินิจฉัยโรคของระบบทางเดินปัสสาวะ ได้แก่ โรคนิ่วที่ตำแหน่งต่างๆ (stones) ไม่ว่าจะเป็นนิ่วในเนื้อไต นิ่วที่กรวยไต นิ่วทีท่อไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ หรือนิ่วในท่อปัสสาวะ เป็นต้น วินิจฉัยโรคเนื้องอกชนิดต่างๆ (tumors) ทั้งชนิดเนื้องอกธรรมดาและเนื้องอกที่เป็นมะเร็งร้าย รวมทั้งวินิจฉัยความผิดปกติในการทำหน้าที่ของระบบขับถ่ายปัสสาวะตั้งแต่ไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ จนถึงท่อปัสสาวะ

ข้อปฏิบัติในการเตรียมตัวก่อนตรวจ

     1. ให้รับประทานอาหารอ่อน (เช่น โจ๊ก ข้าวต้ม) ในมื้อเย็นของวันก่อนส่งตรวจ

      2. ก่อนวันตรวจให้รับประทานยาระบายเพื่อระบายอุจจาระออกให้หมด

      3. ให้งดน้ำ งดอาหาร ก่อนตรวจ 4-6 ชั่วโมง

      4. ถ้ามีฟิล์มเก่าหรือฟิล์มจากโรงพยาบาลอื่นให้นำมาด้วยทุกครั้ง

วิธีการทำงาน

       การตรวจ IVP เป็นการฉีดสารทึบแสงเข้าหลอดเลือดดำแล้วถ่ายภาพรังสีเพื่อการวินิจฉัยโรคของระบบทางเดินปัสสาวะ โดยสีที่ใช้ในการตรวจ IVP เป็นสารไอโอดีน (iodine dye) ซึ่งเป็นสารทึบแสงที่สามารถถ่ายภาพเอ็กซเรย์ได้โดยจะเห็นปรากฎเป็นสีขาวบนแผ่นฟิล์ม การที่สีดังกล่าวเป็นสารทึบแสงจึงช่วยให้รังสีแพทย์สามารถให้การวินิจฉัยทางรังสีวิทยาได้เป็นอย่างดี เมื่อฉีดสารทึบแสงเข้าหลอดเลือดดำแล้วจะถ่ายภาพรังสีเป็นระยะๆ เพื่อดูหน้าที่การขับถ่ายของไต ดูลักษณะของไต ท่อไต และกระเพาะปัสสาวะ  หลังจากฉีดสารทึบแสงเข้าไประยะ 2- 5 นาทีจะเห็นรูปของไตอย่างชัดเจน ถ้าถ่ายภาพหลังจากฉีดสารทึบแสง 6-7 นาทีจะเห็นกรวยไต เมื่อสารทึบแสงเคลื่อนลงมาตํ่าลงจะเห็นท่อไตและกระเพาะปัสสาวะ

ขั้นตอนการตรวจ

1.  ให้ผู้ป่วยปัสสาวะทิ้งเพื่อเตรียมรับการตรวจ และถ่ายภาพรังสีในท่านอนก่อน 1 ภาพ
2.  ฉีดสารทึบรังสีเข้าไปในเส้นเลือดดำ ในระหว่างการฉีดสารทึบรังสี ผู้ป่วยอาจรู้สึกร้อนวูบวาบที่ตัว ขมที่ลำคอ ให้ผู้ป่วยหายใจเข้า-ออกลึกๆ อย่าเพิ่งกลืนน้ำลาย อาการดังกล่าวจะค่อยทุเลาลงในเวลา 5-10 นาที
3. ขณะถ่ายภาพเอกซเรย์จะให้ผู้ป่วยกลั้นหายใจเพื่อลดการเกิดภาพไหว (Blur)   
4.  หลังจากฉีดสารทึบรังสีเสร็จ ห้ามผู้ป่วยปัสสาวะจนกว่าเจ้าหน้าที่จะบอก  
5.  ถ่ายภาพรังสีเป็นระยะตามลำดับขั้นตอนการตรวจ
6.  รอให้ผู้ป่วยปวดปัสสาวะเต็มที่ อาจจะให้ดื่มน้ำเพื่อช่วยให้ปวดปัสสาวะได้เร็วขึ้น 
7.  ให้ผู้ป่วยปัสสาวะออกให้หมด และถ่ายภาพรังสีอีก 1 ภาพ

วิธีการตรวจ

   ช่วงเวลา 1-5 นาทีเพื่อดูเฉพาะที่ไต (kidney) 2 ข้าง   จากภาพด้านล่าง 2 ภาพ จะเห็นไตที่มีหินปูน (ภาพ A) และไตทั้งสองข้างที่ไม่มีหินปูนจะเห็นการ excrete ของสารทึบรังสี (ภาพ B)

A

B

หลังจากนั้นถ่ายภาพที่เวลา 10-15 นาทีในท่านอนคว่ำและนอนหงาย (KUB) เพื่อดูสารทึบรังสีที่ท่อไต (ureter) แสดงในภาพ C

C

   

   การถ่ายภาพที่เวลา 20-25 นาที เพื่อดูสารทึบรังสีที่ท่อไตและในกระเพาะปัสสาวะ เมื่อสารทึบรังสีเข้าไปอยู่จนเต็มในกระเพาะปัสสาวะผู้ป่วยจะรู้สึกปวดปัสสาวะ (บางรายอาจจะต้องดื่มน้ำเพิ่มเพื่อให้กระเพราะปัสสาวะมีน้ำเต็มสามารถเห็นรูปร่างชัดเจน) เมื่อรู้สึกปวดปัสสาวะต้องให้ไปห้องน้ำและกลับมาถ่ายภาพหลังจากปัสสาวะ ซึ่งเรียกท่านี้ว่า post voiding  

 

   อาจมีการสั่งถ่ายฟิล์มเพิ่มหลังจากรังสีแพทย์ได้ตรวจดูฟิล์ม โดยการถ่ายท่าเอียง ซึ่งอาจจะถ่ายเอียงข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้างก็ได้

ในบางกรณีอาจมีการสั่งถ่ายท่า up right เพื่อดูความผิดปกติที่กระเพาะปัสสาวะ ดังแสดงในภาพล่าง

ติด marker บอกเวลา บอกตำแหน่งทั้งด้านซ้ายและขวาหลังฉีด ต้องจับเวลาเพื่อทำการถ่ายให้ถูกต้องเพราะยาที่ฉีดจะไปตามเส้นเลือดจะแสดงให้เห็นชัดเจนที่จุดต่างๆ ตามเวลาที่กำหนด

หลังการตรวจ

1. แนะนำให้ดื่มนํ้ามากๆ เพื่อป้องกันการขาดนํ้าและอ่อนเพลีย
2. ภายหลังตรวจ 8 ชั่วโมงแรกให้พักผ่อน โดยเฉพาะผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยที่ยังไม่แข็งแรง

ข้อดี

   1. เป็นการตรวจแล้วไม่ต้องนอนโรงพยาบาล เมื่อทำการตรวจแล้วสามารถกลับบ้านได้เลย

     2. เป็นการตรวจที่ช่วยในการวินิจฉัยโรคระบบทางเดินปัสสาวะ 

     3. ไม่มีสารตกค้างหรือถูกดูดซึมเข้าไปในร่างกาย

ข้อเสีย

    1. ระยะเวลาในการตรวจนาน มากกว่า 30 นาที เนื่องจากต้องถ่ายภาพ X-Ray เป็นระยะ

     2. ไม่เหมาะกับผู้ที่ไม่สามารถงดน้ำ งดอาหาร และสวนปัสสาวะได้  

     3. ไม่สามารถเห็นไตที่เสียการทำงานแล้วได้

อ้างอิง 

นพ.วรวุฒิ เจริญศิริ ศูนย์ข้อมูลสุขภาพกรุงเทพ. (2552). การตรวจไตและทางเดินปัสสาวะโดยการฉีดสี. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2559. จาก http://www.vachiraphuket.go.th/www/hemodialysis/know5.php

อรปภา ผิวเหลือง. (2552). รังสีเทคนิค กับการทบทวนเทคนิคการตรวจระบบทางเดินปัสสาวะ. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2559. จาก https://www.gotoknow.org/posts/243339

healthcarethai. (ม.ป.ป.). วิธีการตรวจพิเศษเพื่อวินิจฉัยปัญหาในระบบทางเดินปัสสาวะ. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2559. จาก http://www.healthcarethai.com/ตรวจระบบทางเดินปัสสาวะ/

Siamhealth. (ม.ป.ป.). การวินิจฉัยนิ่วในไต. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2559. จาก http://www.siamhealth.net/public_html/Disease/renal/stone_symtom.html

urnurse. (ม.ป.ป.). IVP:Intra-Venous Pyelography. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2559. จาก http://www.urnurse.net/x-ray-IVP.html

จัดทำโดย นางสาวผริตา  คำเขื่อน 

570121147 sec.A